سوال مى شود که:

اگر تمام ارزشهاى اخلاقى در سخنان امام علیه السلام وجود دارد پس چرا نام این مجموعه را نهج البلاغه نهادند؟

و راستى نهج البلاغه یعنى چه؟

پاسخ این سوال روشن است زیرا علامه ى سید رضى قدس سره با توجه به زیبایى اعجازگونه کلمات امام علیه السلام نام این مجموعه را نهج البلاغه گذاشت.

"نهج" یعنى راه، راه و روش، راه و رسم.

"بلاغت" یعنى کلام رسا، گویا، روشن.

نهج البلاغه یعنى راه و رسم زیبا سخن گفتن، رسا و گویا و روشن حرف زدن، خوب سخن گفتن، و سخنان خوب را مطرح کردن، که فصاحت و بلاغت یکى از هنرهاى با ارزش ادبى است و نهج البلاغه پس از قرآن کریم از این نظر بى مانند است.

تمام دانشمندان جهان، مسلمان و غیرمسلمان، شیعه و اهل سنت و حتى دشمنان امام علیه السلام به این حقیقت اعتراف کردند که از نظر فصاحت و بلاغت پس از قرآن کریم، نهج البلاغه نظیر و مانندى ندارد.

سخنان امام چگونه جمع آورى گردید؟

همه مى پرسند:

سخنان امام على علیه السلام چگونه حفظ و ضبط جمع آورى شده است؟

و همه مى خواهند بدانند که:

و در آن روزگاران ظهور اسلام "14 قرن قبل" که وسائل مجهز الکترونیک امروزى وجود نداشت و از رادیو و تلویزیون و مطبوعات و وسال پیشرفته ى صدابردارى خبرى نبود. چگونه سخنرانیهاى امام على علیه السلام را جمع نمودند؟ ضبط و کنترل کردند و به نسلهاى آینده رساندند؟

با توجه به زیبایى ها و ویژگیهاى سخنان امام علیه السلام پاسخ سوالات یاد شده نیز روشن است.

زیرا شیرینى کلمات امام و فصاحت و بلاغت بى مانند آن، هر شنونده اى را مجذوب خود مى ساخت، که در پاى سخنان امام حاضر مى شدند و با تلاش فراوان در حفظکردن و نوشتن آن سخت مى کوشیدند. از جمله ى این افراد:

اول- گروهى به نام "کتاب" "تندنویسهاى زبردست" همه جا با امام علیه السلام بودند و به جاى دستگاههاى مدرن امروزى، کلمات ارزشمند امام علیه السلام را مى نوشتند مانند شاگردان امام "حارث اعور" و "زید بن وهب" که سخنرانیهاى امام را در زمان خودش به صورت کتابى جداگانه تدوین نمودند.

دوم- گروهى دیگر به نام "حفاظ" وجود داشتند که با حافظه ى قوى خود، خطبه ها، نامه ها، و حکمتهاى امام على علیه السلام را حفظ مى کردند و سینه به سینه به نسل هاى آینده رساندند همانگونه که قرآن کریم را حفظ کردند و یا شعرهاى ادبى فرهنگ عرب را زنده نگهداشتند.

مسعودى مورخ معروف که 100 سال قبل از سید رضى، تاریخ مروج الذهب را نوشته است مى گوید:

"مردم قرن سوم بیش از 400 خطبه از خطبه هاى امام على علیه السلام را حفظ کرده و از آن استفاده مى کنند".

در صورتى که در سال 400 هجرى، در نهج البلاغه 241 خطبه جمع آورى گردید.

آیا همه سخنان امام على در نهج البلاغه موجود است؟

باید بدانیم که در کتاب نهج البلاغه، برخى از سخنان و آثار امام على علیه السلام به دلائل فراوانى ممکن نبود زیرا:

اولا- دشمنان اسلام و رسول خدا، در طول 400 سال قبل از تالیف نهج البلاغه با تمام امکانات سیاسى، نظامى، سعى در نابودى آثار گرانقدر امام علیه السلام داشته و بسیارى از کتب دانشمند شیعه را به آتش کشیدند و به جرم نام و یاد و محبت و پیروى از على علیه السلام تعداد فراوانى را به شهادت رساندند.

ثانیا- شیعیان و پیروان امام على علیه السلام در زمانهاى گذشته، آثار امام را مخفى مى کردند و حق تبلیغ و نشر آنها را نداشتند و با پنهان کارى و مبارزه ى مخفى، براى حفظ جان خود، نمى توانستند سخنان امام را جمع آورى و به صورت یکپارچه به جامعه ى مسلمین تقدیم نمایند. در نتیجه ى قتل عامهاى خونى، در مهاجرتهاى غم بار و در پنهان کاریهاى ناگوار و در آتش سوزیهاى خیانت بار، برخى از سخنان و آثار امام علیه السلام به ما نرسیده و بشریت امروز از آن همه انوار تابناک محروم مانده است.

و تازه سید رضى نیز تمام سخنان موجود امام را گرد نیاورده است.