از منظر قرآن کریم، آخرت قرارگاه و دنیا گذرگاه است:
... و ان الاخرة هى دار القرار (365) ؛ و در حقیقت، آن آخرت است که سراى پایدار است.
توشه این قرارگاه را باید از گذرگاه دنیا بر گرفت؛ چنان که امیرمؤمنان (علیهالسلام) مىفرماید: یا ایها الناس انما الدنیا دار مجاز و الاخرة دار قرار فخذوا من ممرکم لمقرکم (366) ؛ دنیا از گذرگاهتان توشهاى براى قرارگاهتان بردارید.
فان الدنیا لم تخلق لکم دار مقام بل خلقت لکم مجازاً لتزودوا منها الاعمال الى دار القرار (367) ؛ دنیا براى شما به عنوان سراى ثابت و قرار آفریده نشده، بلکه آفریده شده تا عبورگاه باشد و از آن کردار صالح را براى سراى قرار زاد و توشه بردارید.
1. ایمان
ایمان، نخستین توشه و عامل برخوردارى از نعمتهاى آخرت است:
و لاجر الاخرة خیر للذین ءامنوا و کانوا یتقون (368) ؛ و البته اجر آخرت، براى کسانى که ایمان آورده و پرهیزگار بودند، بهتر است.
بشارت در زندگى دنیا و آخرت براى مؤمنان و پرهیزگاران است:
الذین ءامنوا و کانوا یتقون * لهم البشرى فى الحیوة الدنیا و فى الاخرة... (369).
از همین رو پیامبران که بالاترین درجه ایمان را دارند در آخرت در شمار صالحان و شایستگان از آبرومندان و مقربان خواهند بود؛ چنان که درباره حضرت ابراهیم (علیهالسلام) مىفرماید: ... و انه فى الاخرة لمن الصلحین (370) و درباره حضرت عیسى (علیهالسلام) فرموده است:
... ان الله یبشرک بکلمة منه اسمه المسیح عیسى ابن مریم وجیها فى الدنیا و الاخرة و من المقربین (371) ؛ خداوند تو را به کلمهاى از جانب خود، که نامش مسیح، عیسى بن مریم (علیهالسلام) است مژده مىدهد، در حالى که (او) در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان (درگاه خدا) است.
هم چنان که ایمان عامل برخوردارى در آخرت است، بىایمانى و کفر مایه عذاب است:
فاما الذین کفروا فاعذبهم عذاباً شدیداً فى الدنیا و الاخرة و ما لهم من نصرین (372) ؛ اما کسانى که کفر ورزیدند، در دنیا و آخرت به سختى عذاب شان مىکنم و یاورانى نخواهند داشت.
هر کس راهى غیر از اسلام را دنبال کند، در آخرت زیان کار است:
و من یبتغ غیر الاسلم دینا فلن یقبل منه و هو فى الاخرة من الخسرین (373) ؛ و هر که جز اسلام دینى (دیگر) جوید، هرگز از وى پذیرفته نشود و وى در آخرت، از زیان کاران است.
و لا یحزنک الذین یسرعون فى الکفر انهم لن یضروا الله شیئاً یرید الله الا یجعل لهم حظاً فى الاخرة و لهم عذاب عظیم (374) ؛ کسانى که در کفر مىکوشند تو را اندوهگین نسازند، زیرا آنان هرگز به خدا ضررى نمىرساند... و در آخرت براى آنان عذابى بزرگ است.
مشرکان نیز در آخرت عذابى دشوار پیش رو خواهند داشت:
و جعلوا لله شرکاء... لهم عذاب فى الحیوة الدنیا و لعذاب الاخرة اشق... (375) ؛ و براى خدا شریکانى قرار دادند... براى آنان در زندگى دنیا عذابى است و قطعاً عذاب آخرت دشوارتر است.
هم چنین، کسانى که از ایمان به کفر برگردند و مرتد شوند، کردارشان تباه مىشود و اهل آتش خواهند بود:
... و من یرتدد منکم عن دینه فیمت و هو کافر فاولئک حبطت اعملهم فى الدنیا و الاخرة و اولئک اصحب النار هم فیها خلدون (376).
منافقان که از ایمان واقعى بى بهرهاند، مانند کافران در جهنم معذباند:
وعد الله المنفقین و المنفقت و الکفار نار جهنم خلدین فیها * اولئک حبطت اعملهم فى الدنیا و الاخرة و اولئک هم الخسرون (377) ؛ خدا به مردان و زنان دو چهره و کافران، آتش جهنم را وعده داده است در آن جاودانهاند. اعمال آنان در دنیا و آخرت به هدر رفت و آنان همان زیان کاراناند (378).
2 و 3. تقوا و فروتنى
در آیات پر شمار در کنار ایمان، تقوا، و پرهیزگارى نیز شرط بهرهمندى از نعمتهاى آخرت دانسته شده: فان خیر الزاد التقوى (379) ؛ بلکه تقوا بهترین توشه آخرت معرفى شده است:
و لاجر الاخرة خیر للذین ءامنوا و کانوا یتقون (380) ؛ و البته اجر آخرت براى کسانى که پروا پیشه مىکنند، بهتر است. و آخرت سراى نیکویى براى پرهیزکاران است.
... و لدار الاخرة خیر و لنعم دار المتقین (381) ؛ و قطعاً سراى آخرت بهتر است و چه نیکو، سراى پرهیزگاران است.
... و الدار الاخرة خیر للذین یتقون... (382) ؛ و سراى آخرت براى کسانى که پروا پیشه مىکنند، بهتر است.
... و الاخرة خیر لمن اتقى... (383) ؛ و براى کسى که تقوا پیشه کرده، آخرت بهتر است.
فروتنى از دیگر توشههاى آخرت است که بدون آن، بهرهمندى از نعمتهاى اخروى ممکن نیست:
تلک الدار الاخرة نجعلها للذین لا یریدون علوا فى الارض و لا فساداً... (384) ؛ آن سراى آخرت را براى کسانى قرار مىدهیم که در زمین خواستار برترى و فساد نیستند.
4. عمل صالح
از آیات قرآن استفاده مىشود که براى بهرهمندى از نعمتهاى آخرت ایمان به تنهایى کافى نیست، بلکه افزون بر آن، عمل صالح نیز لازم است:
... من ءامن بالله و الیوم الاخر و عمل صلحاً فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون (385) ؛ هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را پیش پروردگارشان خواهند داشت و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهناک خواهند شد.
... للذین احسنوا فى هذه الدنیا حسنة و لدار الاخرة خیر... (386) ؛ براى کسانى که در این دنیا نیکویى کردند (پاداش) نیکویى است و قطعاً سراى آخرت بهتر است.
گواه دیگر مطلب، وعده پاداش آخرت به مسلمانانى است که پس از تحمل شکنجهها و سختىها با عمل نیکوى مهاجرت، دین خود را حفظ مىکنند:
و الذین هاجروا فى الله من بعد ما ظلموا لنبوئنهم فى الدنیا حسنة و لاجر الاخرة اکبر لو کانوا یعملون (387).
هم چنین وعده اعطاى پاداش دنیوى و اخروى به مردمى است که در رکاب پیامبران به کارزار و جهاد پرداختند:
و کاین من قتل معه ربیون کثیر فما و هنوا لما اصابهم فى سبیل الله ...*... فاتهم الله ثواب الدنیا و حسن ثواب الاخرة... (388) ؛ و چه بسیار پیامبرانى که همراه او، تودههاى انبوه کارزار کردند و در برابر آن چه در راه خدا بدیشان رسید، سستى نورزیدند و ناتوان نشدند... پس خداوند، پاداش این دنیا و پاداش نیک آخرت را به آنان عطا کرد.
از امیرمؤمنان (علیهالسلام) در این باره نقل است که فرموده:
تو را پس از مرگ هیچ چیزى به جز عمل نیکویى که از پیش فرستادهاى بى نیاز نمىکند. پس از اعمال پسندیده توشه بردار (389).
همان گونه که عمل صالح توشه آخرت و عامل بهرهمندى از نعمتهاى آن است، برخى اعمال سبب محرومیت از آن نعمتها و گرفتار آمدن به لعن و عذاب الهى است، مانند آزردن خدا و پیامبر: ان الذین یؤذون الله و رسوله لعنهم الله فى الدنیا و الاخرة و اعدلهم عذاباً مهینا (390) جنگ با خدا و پیامبرش و تلاش مفسدانه در زمین: انما جزؤا الذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فى الارض فساداً ان یقتلوا او یصلبوا او تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلف او ینفوا من الارض ذلک لهم خزى فى الدنیا و لهم فى الاخرة عذاب عظیم (391) اشاعه فحشا و زشتى در میان مؤمنان: ان الذین یحبون ان تشیع الفحشة فى الذین ءامنوا لهم عذاب الیم فى الدنیا و الاخرة... (392) ناپایدارى در پیمان خدا و سوگندهاى خود (393) و عدم اجتناب از سحر و جادو (394)
موضوع :
نظر بدهید