از منظر قرآن کریم، آخرت قرارگاه و دنیا گذرگاه است:

... و ان الاخرة هى دار القرار (365) ؛ و در حقیقت، آن آخرت است که سراى پایدار است.

توشه این قرارگاه را باید از گذرگاه دنیا بر گرفت؛ چنان که امیرمؤمنان (علیه‏السلام) مى‏فرماید: یا ایها الناس انما الدنیا دار مجاز و الاخرة دار قرار فخذوا من ممرکم لمقرکم (366) ؛ دنیا از گذرگاهتان توشه‏اى براى قرارگاهتان بردارید.

فان الدنیا لم تخلق لکم دار مقام بل خلقت لکم مجازاً لتزودوا منها الاعمال الى دار القرار (367) ؛ دنیا براى شما به عنوان سراى ثابت و قرار آفریده نشده، بلکه آفریده شده تا عبورگاه باشد و از آن کردار صالح را براى سراى قرار زاد و توشه بردارید.

1. ایمان‏

ایمان، نخستین توشه و عامل برخوردارى از نعمت‏هاى آخرت است:

و لاجر الاخرة خیر للذین ءامنوا و کانوا یتقون (368) ؛ و البته اجر آخرت، براى کسانى که ایمان آورده و پرهیزگار بودند، بهتر است.

بشارت در زندگى دنیا و آخرت براى مؤمنان و پرهیزگاران است:

الذین ءامنوا و کانوا یتقون * لهم البشرى فى الحیوة الدنیا و فى الاخرة... (369).

از همین رو پیامبران که بالاترین درجه ایمان را دارند در آخرت در شمار صالحان و شایستگان از آبرومندان و مقربان خواهند بود؛ چنان که درباره حضرت ابراهیم (علیه‏السلام) مى‏فرماید: ... و انه فى الاخرة لمن الصلحین (370) و درباره حضرت عیسى (علیه‏السلام) فرموده است:

... ان الله یبشرک بکلمة منه اسمه المسیح عیسى ابن مریم وجیها فى الدنیا و الاخرة و من المقربین (371) ؛ خداوند تو را به کلمه‏اى از جانب خود، که نامش مسیح، عیسى بن مریم (علیه‏السلام) است مژده مى‏دهد، در حالى که (او) در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان (درگاه خدا) است.

هم چنان که ایمان عامل برخوردارى در آخرت است، بى‏ایمانى و کفر مایه عذاب است:

فاما الذین کفروا فاعذبهم عذاباً شدیداً فى الدنیا و الاخرة و ما لهم من نصرین (372) ؛ اما کسانى که کفر ورزیدند، در دنیا و آخرت به سختى عذاب شان مى‏کنم و یاورانى نخواهند داشت.

هر کس راهى غیر از اسلام را دنبال کند، در آخرت زیان کار است:

و من یبتغ غیر الاسلم دینا فلن یقبل منه و هو فى الاخرة من الخسرین (373) ؛ و هر که جز اسلام دینى (دیگر) جوید، هرگز از وى پذیرفته نشود و وى در آخرت، از زیان کاران است.

و لا یحزنک الذین یسرعون فى الکفر انهم لن یضروا الله شیئاً یرید الله الا یجعل لهم حظاً فى الاخرة و لهم عذاب عظیم (374) ؛ کسانى که در کفر مى‏کوشند تو را اندوهگین نسازند، زیرا آنان هرگز به خدا ضررى نمى‏رساند... و در آخرت براى آنان عذابى بزرگ است.

مشرکان نیز در آخرت عذابى دشوار پیش رو خواهند داشت:

و جعلوا لله شرکاء... لهم عذاب فى الحیوة الدنیا و لعذاب الاخرة اشق... (375) ؛ و براى خدا شریکانى قرار دادند... براى آنان در زندگى دنیا عذابى است و قطعاً عذاب آخرت دشوارتر است.

هم چنین، کسانى که از ایمان به کفر برگردند و مرتد شوند، کردارشان تباه مى‏شود و اهل آتش خواهند بود:

... و من یرتدد منکم عن دینه فیمت و هو کافر فاولئک حبطت اعملهم فى الدنیا و الاخرة و اولئک اصحب النار هم فیها خلدون (376).

منافقان که از ایمان واقعى بى بهره‏اند، مانند کافران در جهنم معذب‏اند:

وعد الله المنفقین و المنفقت و الکفار نار جهنم خلدین فیها * اولئک حبطت اعملهم فى الدنیا و الاخرة و اولئک هم الخسرون (377) ؛ خدا به مردان و زنان دو چهره و کافران، آتش جهنم را وعده داده است در آن جاودانه‏اند. اعمال آنان در دنیا و آخرت به هدر رفت و آنان همان زیان کاران‏اند (378).

2 و 3. تقوا و فروتنى‏

در آیات پر شمار در کنار ایمان، تقوا، و پرهیزگارى نیز شرط بهره‏مندى از نعمت‏هاى آخرت دانسته شده: فان خیر الزاد التقوى (379) ؛ بلکه تقوا بهترین توشه آخرت معرفى شده است:

و لاجر الاخرة خیر للذین ءامنوا و کانوا یتقون (380) ؛ و البته اجر آخرت براى کسانى که پروا پیشه مى‏کنند، بهتر است. و آخرت سراى نیکویى براى پرهیزکاران است.

... و لدار الاخرة خیر و لنعم دار المتقین (381) ؛ و قطعاً سراى آخرت بهتر است و چه نیکو، سراى پرهیزگاران است.

... و الدار الاخرة خیر للذین یتقون... (382) ؛ و سراى آخرت براى کسانى که پروا پیشه مى‏کنند، بهتر است.

... و الاخرة خیر لمن اتقى... (383) ؛ و براى کسى که تقوا پیشه کرده، آخرت بهتر است.

فروتنى از دیگر توشه‏هاى آخرت است که بدون آن، بهره‏مندى از نعمت‏هاى اخروى ممکن نیست:

تلک الدار الاخرة نجعلها للذین لا یریدون علوا فى الارض و لا فساداً... (384) ؛ آن سراى آخرت را براى کسانى قرار مى‏دهیم که در زمین خواستار برترى و فساد نیستند.

4. عمل صالح‏

از آیات قرآن استفاده مى‏شود که براى بهره‏مندى از نعمت‏هاى آخرت ایمان به تنهایى کافى نیست، بلکه افزون بر آن، عمل صالح نیز لازم است:

... من ءامن بالله و الیوم الاخر و عمل صلحاً فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون (385) ؛ هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را پیش پروردگارشان خواهند داشت و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهناک خواهند شد.

... للذین احسنوا فى هذه الدنیا حسنة و لدار الاخرة خیر... (386) ؛ براى کسانى که در این دنیا نیکویى کردند (پاداش) نیکویى است و قطعاً سراى آخرت بهتر است.

گواه دیگر مطلب، وعده پاداش آخرت به مسلمانانى است که پس از تحمل شکنجه‏ها و سختى‏ها با عمل نیکوى مهاجرت، دین خود را حفظ مى‏کنند:

و الذین هاجروا فى الله من بعد ما ظلموا لنبوئنهم فى الدنیا حسنة و لاجر الاخرة اکبر لو کانوا یعملون (387).

هم چنین وعده اعطاى پاداش دنیوى و اخروى به مردمى است که در رکاب پیامبران به کارزار و جهاد پرداختند:

و کاین من قتل معه ربیون کثیر فما و هنوا لما اصابهم فى سبیل الله ...*... فاتهم الله ثواب الدنیا و حسن ثواب الاخرة... (388) ؛ و چه بسیار پیامبرانى که همراه او، توده‏هاى انبوه کارزار کردند و در برابر آن چه در راه خدا بدیشان رسید، سستى نورزیدند و ناتوان نشدند... پس خداوند، پاداش این دنیا و پاداش نیک آخرت را به آنان عطا کرد.

از امیرمؤمنان (علیه‏السلام) در این باره نقل است که فرموده:

تو را پس از مرگ هیچ چیزى به جز عمل نیکویى که از پیش فرستاده‏اى بى نیاز نمى‏کند. پس از اعمال پسندیده توشه بردار (389).

همان گونه که عمل صالح توشه آخرت و عامل بهره‏مندى از نعمت‏هاى آن است، برخى اعمال سبب محرومیت از آن نعمت‏ها و گرفتار آمدن به لعن و عذاب الهى است، مانند آزردن خدا و پیامبر: ان الذین یؤذون الله و رسوله لعنهم الله فى الدنیا و الاخرة و اعدلهم عذاباً مهینا (390) جنگ با خدا و پیامبرش و تلاش مفسدانه در زمین: انما جزؤا الذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فى الارض فساداً ان یقتلوا او یصلبوا او تقطع ایدیهم و ارجلهم من خلف او ینفوا من الارض ذلک لهم خزى فى الدنیا و لهم فى الاخرة عذاب عظیم (391) اشاعه فحشا و زشتى در میان مؤمنان: ان الذین یحبون ان تشیع الفحشة فى الذین ءامنوا لهم عذاب الیم فى الدنیا و الاخرة... (392) ناپایدارى در پیمان خدا و سوگندهاى خود (393) و عدم اجتناب از سحر و جادو (394)

ایمان و باور به سراى آخرت و این که انسان با مرگ نابود نمى‏شود، بلکه به جهانى دیگر انتقال مى‏یابد و نیز اعتقاد به وجود ارتباط میان کردار انسان در دنیا و سرنوشت او در آخرت، تأثیرى فراوان در روح، روان و افعال اختیارى انسان دارد. برخى از آثارى که قرآن کریم آنها را یادآورى کرده بدین شرح است:

1. آرامش‏

انسانى که زندگى دنیا براى او هدف است و به آخرت ایمان ندارد، در زندگى احساس پوچى و بى هدفى مى‏کند؛ از همین رو ناکامى‏ها، سختى‏ها، مصیبت‏ها، ترس از مرگ و نابودى، نبود پناهگاه مطمئن، نگرانى از گذشته و فرصت‏هاى از دست رفته و وحشت از آینده، آرامش روحى و روانى‏اش را سلب مى‏کند. این معضلى است که امروزه توجه روان‏کاوان جهان را به خود جلب کرده است (330). در حالى که انسان معتقد به آخرت، جهان آخرت را هدف و مقصد جاودانى و دنیا را گذرگاه و معبر و همه مظاهر آن را وسیله‏اى براى رسیدن به آن هدف مى‏داند و به همین سبب، ناکامى‏هاى دنیا او را ملول و افسرده نکرده، مشکلات و مصائب را به امید اجر و پاداش اخروى تحمل مى‏کند و از مرگ - که انتقال از نشئه‏اى به سرخوشى دیگر است - هراسى ندارد. چنین انسانى، با ایمانى که به خدا و آخرت دارد از آرامش برخوردار است؛ یعنى نه ترس از آینده دارد و نه اندوهى از گذشته:

...من ءامن بالله و الیوم الاخر و عمل صلحاً فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون (331) ؛ هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان آورد و کار نیکو کند، پس نه بیمى برایشان است و نه اندوهگین خواهند شد.

...من ءامن بالله و الیوم الاخر و عمل صلحاً فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون (332) ؛ هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را پیش پروردگارشان خواهند داشت، نه بیمى بر آنان است و نه اندوهناک خواهند شد.

در مقابل، منکران آخرت که از راه راست منحرف‏اند: ان الذین لا یؤمنون بالاخرة عن الصراط لنکبون (333) راهى روشن در پیش رو ندارند و سرگشته و متحیرند:

ان الذین لا یؤمنون بالاخرة زینا لهم اعملهم فهم یعمهون (334) ؛ کسانى که به آخرت ایمان ندارند، کردارهاى شان را در نظرشان بیاراستیم (تا هم چنان) سرگشته بمانند.

2. حق‏پذیرى‏

مؤمنان به آخرت، حق طلب و حق پذیرند، آنان وحى الهى (قرآن) را با گوش جان دریافت مى‏کنند و به آن ایمان آورده: ...و الذین یؤمنون بالاخرة یؤمنون به (335) و به آیات آن پند داده مى‏شوند: ...ذلک یوعظ به من کان منکم یؤمن بالله و الیوم الاخر... (336).

لازمه ایمان به خدا و آخرت، پیروى از منادیان حق است:

...اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولى الامر منکم...ان کنتم تؤمنون بالله و الیوم الاخر (337) ؛ خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیاى امر خود را (نیز) اطاعت کنید...اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید.

از همین رو، مؤمنان به آخرت، سلطه شیطان را نمى‏پذیرند و از او پیروى نمى‏کنند:

و ما کان له علیهم من سلطن الا لنعلم من یؤمن بالاخرة ممن هو منها فى شک (338) ؛ و (شیطان) را بر آنان تسلطى نبود، جز آن که کسى را که به آخرت ایمان دارد، از کسى که درباره آن در تردید است بازشناسیم.

در مقابل آنان، تکذیب کنندگان آخرت قرار دارند، این گروه از حق روى گردان و گریزانند:

...فالذین لا یؤمنون بالاخرة قلوبهم منکرة و هم مستکبرون (339)؛

پس کسانى که به آخرت ایمان ندارند، دل‏هایشان انکارکننده (حق) است و خودشان متکبرند.

از همین رو دعوت پیامبران را تکذیب مى‏کنند؛ چنان که اشراف قوم نوح که منکر آخرت بودند، نوح را تکذیب مى‏کردند:

و قال الملا من قومه الذین کفروا و کذبوا بلقاء الاخرة و اترفنهم فى الحیوة الدنیا ما هذا الا بشر مثلکم... (340) ؛ و اشراف قومش که کافر شده و دیدار آخرت را دروغ پنداشته بودند و در زندگى دنیا آنان را مرفه ساخته بودیم، گفتند: این (مرد) جز بشرى چون شما نیست.

چنین انسان‏هایى به سبب بى ایمانى، بر مرکب غرور، تعصب و هواپرستى سوار مى‏شوند، به گونه‏اى که میان آنان و حقیقت، حجاب و فاصله ایجاد مى‏شود (341) ؛ چنان که خداوند سبحان به پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) مى‏فرماید:

هنگامى که قرآن مى‏خوانى میان تو و آنها که به آخرت ایمان ندارند حجاب ناپیدایى قرار مى‏دهیم و بر دل‏هاى آنها پوشش‏هایى مى‏نهیم، تا آن را نفهمند و در گوش‏هاى آنها سنگینى قرار مى‏دهیم.

و اذا قرأت القرءان جعلنا بینک و بین الذین لا یؤمنون بالاخرة حجاباً مستورا * و جعلنا على قلوبهم اکنة ان یفقهوه و فى ءاذانهم و قرا... (342).

تکذیب کنندگان و منکران آخرت، به سخن باطل گرایش دارند و آن را مى‏پسندند:

لتصغى الیه افدة الذین لا یؤمنون بالاخرة و لیرضوه ؛ و (چنین کیفر مقرر شده است) تا دل‏هاى کسانى که به آخرت ایمان نمى‏آوردند، به آن (سخن باطل) بگراید و آن را بپسندند (343).

اینان آن گونه در گناهان و در پیروى از هوا و هوس غوطه ور شده‏اند که کردار زشت و باطل خود را شایسته و حق مى‏پندارند:

ان الذین لا یؤمنون بالاخرة زینا لهم اعملهم فهم یعمهون (344) ؛ کسانى که به آخرت ایمان ندارند، کردارهاى شان را در نظرشان بیاراستیم (تا هم چنان) سرگشته بمانند.

این گروه چنان از حق نفرت دارند و مى‏گریزند که اگر خدا به تنهایى یاد شود، منزجر مى‏گردند و اگر از غیر خدا یاد شود، شادمان مى‏شوند:

و اذا ذکر الله وحده اشمازت قلوب الذین لا یؤمنون بالاخرة و اذا ذکر الذین من دونه اذا هم یستبشرون (345).

3. انجام دادن تکالیف فردى و اجتماعى‏

بر اساس بینش اسلامى، میان کردار دنیوى و سرنوشت اخروى انسان ارتباطى محکم وجود دارد؛ یعنى همه اعمال کوچک و بزرگ انسان در دادگاه عدل الهى بررسى مى‏شود و براساس آن پاداش یا کیفر داده مى‏شود. براساس آیات قرآن، اگر کسى خواهان آخرت باشد و در این راه تلاش کند، کوشش او نتیجه مورد قبول خواهد انجامید: و من اراد الاخرة وسعى لها سعیها و هو مؤمن فاولئک کان سعیهم مشکورا (346) و هر کس آخرت را اراده کند و براى رسیدن به آن بکوشد، خداى سبحان بر کاشته آخرت آنان خواهد افزود: من کان یرید حرث الاخرة نزد له فى حرثه... (347).

اعتقاد به ارتباط میان اعمال دنیوى و سرنوشت اخروى سبب مى‏شود که انسان در انجام دادن کارهاى نیک و پرهیز از گناه و آلودگى بکوشد و دل به اطاعت خدا و پیامبر و پیشوایان معصوم بسپارد:

...اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولى الامر منکم...ان کنتم تؤمنون بالله و الیوم الاخر... (348).

مؤمنان به آخرت، تسلیم محض فرمان الهى‏اند، حتى اگر اجراى فرمان الهى به ایثار جان آنان بینجامد؛ از همین رو آنان در جهاد با مال و جان تردید نمى‏کنند و با عزمى راسخ و بدون تعلل به دنبال اداى وظیفه الهى خود مى‏روند، در حالى که افراد بى ایمان با طرح عذر و بهانه اجازه مى‏خواهند، در میدان جهاد شرکت نکنند:

لا یستذنک الذین یؤمنون بالله و الیوم الاخر ان یجهدوا بامولهم و انفسهم و الله علیم بالمتقین * انما یستذنک الذین لا یؤمنون بالله و الیوم الاخر و ارتابت قلوبهم فهم فى ریبهم یترددون (349) ؛ کسانى که به خدا و روز بازپسین ایمان دارند، در جهاد با مال و جان‏شان از تو (عذر و) اجازه نمى‏خواهند. و خدا، به (حال) تقوا پیشگان داناست. تنها کسانى از تو اجازه مى‏خواهند (به جهاد نروند) که به خدا و روز بازپسین ایمان ندارند و دل‏هاى‏شان به شک افتاده و در شک خود سرگردانند.

افراد با ایمان در اداى تکالیف فردى و ارتباط با خدا و از جمله نماز مراقبت دارند:

...و الذین یؤمنون بالاخرة یؤمنون به و هم على صلاتهم یحافظون (350) ؛ و کسانى که به آخرت ایمان مى‏آورند، به آن (قرآن نیز) ایمان مى‏آورند و آنان بر نمازهاى خود مراقبت مى‏کنند.

و در ساعات شب به عبادت خدا مشغول‏اند:

امن هو قنت ءاناء الیل ساجدا و قائماً یحذر الاخرة و یرجوا رحمة ربه... (351) ؛ (آیا چنین کسى بهتر است) یا آن کسى که او در طول شب در سجده و قیام اطاعت (خدا) مى‏کند (و) از آخرت مى‏ترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد.

آنان مساجد را که جاى گاه نماز و یاد خداست، آباد مى‏کنند:

انما یعمر مسجد الله من ءامن بالله و الیوم الاخر... (352) ؛ مساجد خدا را تنها کسانى آباد مى‏کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‏اند.

و به رعایت حقوق دیگران از جمله خانواده اهتمام مى‏ورزند و با راستى و صداقت عمل مى‏کنند:

...و لا یحل لهن ان یکتمن ما خلق الله فى ارحامهن ان کن یؤمن بالله و الیوم الاخر... (353) ؛ و اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارند، براى آنان روا نیست که آن چه را خداوند در رحم آنان آفریده پوشیده دارند.

ولى افرادى که به آخرت ایمان ندارند، اهل فریب و نیرنگ‏اند:

و من الناس من یقول ءامنا بالله و بالیوم الاخر و ما هو بمؤمنین * یخدعون الله و الذین ءامنوا... (354) ؛ و برخى از مردم مى‏گویند: ما به خدا و روز بازپسین ایمان آوردیم؛ ولى گروندگان (راستین) نیستند و با خدا و مؤمنان نیرنگ مى‏بازند.

آنان ریاکارند:

یایها الذین ءامنوا لا تبطلوا صدقتکم بالمن والاذى کالذى ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الاخر... (355) ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، صدقه‏هاى خود را با منت و آزار، باطل مکنید؛ مانند کسى که مالش را براى خودنمایى به مردم، انفاق مى‏کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد.

و حق را انکار مى‏کنند و مستکبرند:

...فالذین لا یؤمنون بالاخرة قلوبهم منکرة و هم مستکبرون (356) ؛ پس کسانى که به آخرت ایمان ندارند، دل‏هایشان انکار کننده (حق) است و خودشان متکبرند.

مردم را از راه خدا باز مى‏دارند و کژى و انحراف در دین را مى‏خواهند:

الذین یصدون عن سبیل الله و یبغونها عوجاً و هم بالاخرة کفرون (357) ؛ همانا که (مردم را) از راه خدا باز مى‏دارند و آن را کج مى‏خواهند و آنها منکر آخرت‏اند.

4. فرجامى نیکو

جزا و پاداش نیکوى اخروى از آثار و نتایج به آخرت است:

...من ءامن بالله و الیوم الاخر و عمل صلحاً فلهم اجرهم عند ربهم... (358) ؛ و هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را پیش پروردگارشان خواهند داشت.

... و المؤمنون بالله و الیوم الاخر اولئک سنوتیهم اجرا عظیما (359) ؛ ... و ایمان آورندگان به خدا و روز بازپسین که به زودى به آنان پاداشى بزرگ خواهیم داد.

خداوند مؤمنان به آخرت را در جوار رحمت خویش در آورده است؛ آن جا که مى‏فرماید:

و من الاعراب من یومن بالله و الیوم الاخر... سیدخلهم الله فى رحمته... (360) ؛ و برخى (دیگر) از بادیه نشینان کسانى‏اند که به خدا و روز بازپسین ایمان دارند... و به زودى خدا ایشان را در جوار رحمت خویش درآورد.

هم چنین آنان را براى همیشه وارد بهشت کرده و از آنها راضى است و آنان نیز از خدا راضى‏اند:

لا تجد قوماً یؤمنون بالله و الیوم الاخر یوادون من حاد الله و رسوله ولو کانوا ءاباءهم او ابناءهم او اخونهم او عشیرتهم اولئک کتب فى قلوبهم الایمن و ایدهم بروح منه و یدخلهم جنت تجرى من تحتها الانهر خلدین فیها رضى الله عنهم و رضوا عنه... (361) ؛ قومى را نیابى که به خدا و روز بازپسین ایمان داشته باشند (و) کسانى را که با خدا و رسولش مخالفت کرده‏اند، دوست بدارند. هر چند پدران‏شان یا پسران‏شان یا برادران‏شان یا عشیره آنان باشند. در دل اینهاست که (خدا) ایمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تأیید کرده است و آنان را به بهشت‏هایى که از زیر (درختان) آن جوى‏هایى روان است در مى‏آورد، همیشه در آن جا ماندگارند؛ خدا از ایشان خشنود و آنها از او خشنودند.

در مقابل این گروه، منکران آخرت‏اند و فرجام آنها عذابى دردناک است:

و ان الذین لا یؤمنون بالاخرة اعتدنا لهم عذاباً الیما (362).

اینان در آخرت از زیان کارترین مردم‏اند:

ان الذین لا یؤمنون بالاخرة زینا لهم اعملهم فهم یعمهون * اولئک الذین لهم سوء العذاب و هم فى الاخرة هم الاخسرون (363)؛

کسانى که به آخرت ایمان ندارند، کردارهاى‏شان را در نظرشان بیاراستیم (تا هم چنان سرگشته بمانند). آنان کسانى‏اند که عذاب سخت برایشان خواهد بود و در آخرت، خود زیان کارترین (مردم)اند.

و اما الذین کفروا و کذبوا بایتنا و لقاى الاخرة فاولئک فى العذاب محضرون (364) ؛ و اما کسانى که کافر شده و آیات ما و دیدار آخرت را به دروغ گرفته‏اند، پس آنان در عذاب حاضر آیند.

نام‌ ابلیس‌ 9بار وشیطان‌ با مشتقاتش‌ 88بار در قرآن‌ کریم‌ آمده‌است‌. که‌ تعدادی‌ از آیات‌ بشرح‌ زیر می‌باشند:

«از قدمهای‌ شیطان‌ پیروی‌ نکنید که‌ او دشمن‌ آشکار شماست‌. او امر به‌کارهای‌ بد وفحشاء می‌کند واینکه‌ برخدا دروغ‌ ببندید»

« دوستان‌ شیطان‌ را بکُشید که‌ حقیقتاً مکر شیطان‌ ضعیف‌ است‌.»

«اگر فضل‌ ورحمت‌ الهی‌ برشما نبود غیر از عده‌ کمی‌ همگی‌ از شیطان‌تبعیت‌ می‌کردید.»

«حقیقتاً شیطان‌ می‌خواهد بوسیله‌ شراب‌ وقمار بین‌ شما دشمنی‌ ایجادکرده‌ واز یاد خدا ونماز دورتان‌ کند پس‌ آیا دست‌ از این‌ کارها برنمی‌دارید؟»

«شیطان‌ گفت‌ خدایا!حال‌ که‌ مرا اخراج‌ کردی‌ در راه‌ مستقیم‌ به‌ کمین‌می‌ایستم‌ و جلو وعقب‌ وراست‌ وچپ‌ سراغ‌ انسانها می‌روم‌ وکاری‌می‌کنم‌ که‌ اکثرشان‌ شکرگزار نباشند. خدا فرمود از بهشت‌ با ذلت‌نکوهیده‌ ومطرودبیرون‌ برو که‌ جهنم‌ را از کسانی‌ که‌ از تو پیروی‌ کنند، پرمی‌کنم‌!»

«ای‌ بشر!مبادا شیطان‌ تورا گول‌ بزند همانطور که‌ جدتان‌ را از بهشت‌بیرون‌ نمود ولباسشان‌ را بیرون‌ کرد بطوریکه‌ عوراتشان‌ پیدا شد. شیطان‌وگروهش‌ شما را از جائی‌ که‌ شما آنهارا نمی‌بینید، می‌بینند.»

«هرگاه‌ وسوسه‌ای‌ از شیطان‌ به‌ شما رسید به‌ خدا پناه‌ ببرید که‌ او شنواوداناست‌. متقین‌ هرگاه‌ به‌ طایفه‌ای‌ از شیاطین‌ بر می‌خورند بیاد خداافتاده‌ وهوشیار می‌شوند.»

«شیطان‌ (در جهنم‌)بعد از پایان‌ کار به‌ جهنمیان‌ گوید که‌ خدا به‌ شماوعده‌ حق‌ داد وبه‌ وعده‌اش‌ وفا کمرد ومن‌ به‌ شما وعده‌ دروغ‌ دادم‌ ومن‌بر شما تسلطی‌ نداشتم‌ جز اینکه‌ شما را فراخواندم‌ وشما هم‌ اجابت‌کردید!پس‌ مرا سرزنش‌ نکنید وخود را ملامت‌ کنید. نه‌ من‌ فریاد رس‌شما هستم‌ ونه‌ شما فریاد رس‌ من‌!»

«شیطان‌ تسلطی‌ بر مؤمنین‌ وکسانیکه‌ برخدا توکل‌ می‌نمایند ندارد. بلکه‌برکسانی‌ که‌ دوستدار شیطان‌ هستند وبرای‌ خدا شریک‌ قائل‌می‌شوند، مسلط‌ است‌»

«ابراهیم‌(ع‌)گفت‌ ای‌ پدر!شیطان‌ را نپرست‌ که‌ او معصیت‌ خداوندرحمان‌ را می‌کند. ومی‌ می‌ترسم‌ عذاب‌ الهی‌ برتو فرود بیاید وشریک‌شیطان‌ ش3وی‌!»

«آیا بشما بگویم‌ که‌ شیاطین‌ کجا فرود می‌آیند؟آنان‌ نزد دروغزنهای‌ گنه‌کار می‌روند. گوش‌ فرا می‌دهد ولی‌ اکثرشان‌ دروغگو هستند.»

«نجوی‌ از شیطان‌ است‌ تا مؤمنین‌ را ناراحت‌ کند ولی‌ تا خدا اجازه‌ ندهدنمی‌تواند ضرری‌ برساند.»

«هرگاه‌ متقین‌ با دسته‌های‌ شیاطین‌ روبرو شوند، بیاد خدا افتاده‌ وهوشیارمی‌شوند.»

«اگر شیطان‌ تورا از خدا غافل‌ کرد پس‌ از اینکه‌ هوشیار شدی‌، دیگر باستمکاران‌ رفت‌ وآمد ننما!»

«مراد از شیاطین‌ در بعضی‌ از آیات‌ قرآن‌، سردسته‌های‌ کفر ونفاق‌می‌باشند.»

مراتب‌ جن‌!

«عرب‌ برای‌ جن‌ مراتبی‌ در نظر گرفته‌ است‌:جنی‌ که‌ با مردم‌ زندگی‌می‌کند عامر است‌. جنی‌ که‌ متعرض‌ کودکان‌ می‌شود ارواح‌ نام‌دارد!اگرخبیث‌ باشد شیطان‌ نام‌ می‌نهنداگر شرورترباشد مارد می‌گویندواگر قدرتش‌ زیاد باشد عفریت‌ گویند.»

یاران‌ ابلیس‌!

«یکی‌ از مفسرین‌ گفته‌ است‌ که‌ :لاقیس‌ از اولاد ابلیس‌ است‌ که‌سراغ‌ نمازخوانهامی‌ رود. هفهاف‌ در بیابانهازندگی‌ می‌کند. زلنبور دربازارها به‌ فعالیت‌ مشغول‌ است‌. بثر برای‌ صاحبان‌ مصیبتها وسوسه‌می‌نماید. الابیض‌ پیامبران‌ را وسوسه‌ می‌ کند. اعور مردم‌ را به‌ زناتشویق‌ می‌نماید. داسم‌ در خلوت‌ انسان‌ وسوسه‌ می‌کند. مطرش‌ علیه‌مؤمنین‌ شایعه‌ پراکنی‌ می‌کند.»

«امیرالمؤمنین‌ (ع‌):قزح‌ اسم‌ شیطان‌ است‌.»

«امیرالمؤمنین‌ (ع‌)در جنگ‌ جمل‌ فریاد زد شتر-شترعایشه‌ را- رابکشید که‌ او شیطان‌ است‌!محمدبن‌ ابی‌ بکر وعمار سراغ‌ شتر رفتندواورا کشتند.»

اسم‌ شیطان‌

«فیروز آبادی‌ گفته‌ است‌ که‌ اسم‌ شیطان‌ ورئیس‌ جن‌ الزوبعه‌است‌.»

مرگ‌ ابلیس‌!

«امام‌ صادق‌(ع‌):ابلیس‌ بین‌ نفخة‌ اول‌ ودوم‌ می‌میرد.»

نام‌ شیاطین‌

«امیرالمؤمنین‌ (ع‌):نام‌ ابلیس‌ در آسمان‌، حارث‌ بوده‌ است‌.»

امام‌ صادق‌(ع‌):شیطانی‌ بنام‌ مذهب‌ است‌ که‌ به‌ هر صورتی‌ غیر ازصورت‌ پیامبر وامام‌ در می‌آید. وفرمود شیطانی‌ بنام‌ هزع‌ است‌ که‌ درخواب‌ مردم‌ می‌آید.

کشتن‌ وزغ‌

رسول‌ خدا صلی‌ الله علیه‌ وآله‌ :کسیکه‌ وزغی‌ را بکشد ، شیطانی‌ راکشته‌ است‌!زیرا وقتی‌ ابراهیم‌(ع‌)در آتش‌ افتاد، همه‌ حیوانات‌ برای‌خاموش‌ کردن‌ آتش‌ تلاش‌ کردند، ولی‌ وزغ‌ در آتش‌ می‌دمید که‌ بیشترشعله‌ بکشد!

فرزند خوب‌ ابلیس‌!

«گویند همه‌ فرزندان‌ ابلیس‌ کافرند بجز چندنفر از جمله‌ جنی‌ بنام‌ هام‌ بن‌هیم‌ بن‌ لاقیس‌ بن‌ ابلیس‌ که‌ بدست‌ نوح‌ (ع‌)ایمان‌ آورد وخدمت‌ رسول‌خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ رسید ودر جنگ‌ صفین‌ در رکاب‌ امیرالمؤمنین‌(ع‌)بود.

«روایت‌ شده‌ که‌ در راه‌ رفتن‌ رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ به‌ جنگ‌حنین‌ ناگاه‌مار بزرگی‌ راه‌ را بر سپاه‌ بست‌. اصحاب‌ جریان‌ را به‌ پیامبرگزارش‌ کردند. رسولخدا خود آمد ونزد مار ایستاد ناگاه‌ مارصدازد:السلام‌ علیک‌ یا رسول‌ الله!من‌ هیثم‌ بن‌ طاح‌ بن‌ ابلیس‌ هستم‌که‌ بتو ایمان‌ آورده‌ام‌ وآمده‌ام‌ که‌ در جنگ‌ به‌ شما کمک‌ کنم‌. حضرت‌فرمود از ما جدا شو وبنزد خانواده‌ ات‌ برو...

«از امام‌ جعفر صادق‌(ع‌)سؤال‌ شد که‌ کفر مقدم‌تر است‌ یاشرک‌؟فرمود کفر که‌ اولین‌ کافر ابلیس‌ بود وبعدا مشرک‌ هم‌ شد.

قم‌!

روایت‌ است‌ که‌ رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ در معراج‌ دید که‌ابلیس‌ در محلی‌ نشسته‌ است‌. حضرت‌ به‌ او فرمود قم‌!یعنی‌ بلند شو! لذااسم‌ این‌ محل‌ ، قم‌ قرار گرفت‌.

شیطان‌ مردم‌

«در روایت‌ است‌ که‌ ابلیس‌ شیطانی‌ را بنام‌ متکون‌ به‌ میان‌ مردم‌می‌فرستد که‌ به‌ هرصورتی‌ بجز صورت‌ امام‌ (ع‌)ظاهر می‌ شود.

چرا ابلیس‌؟

«از امام‌ باقر(ع‌)سؤال‌ شد چرا به‌ ابلیس‌، ابلیس‌ گویند؟فرمود زیرا ازرحمت‌ الهی‌ مأیوس‌ و رانده‌ شد.»

ندای‌ ابلیس‌!

«امام‌ جعفر صادق‌(ع‌):وقتی‌ امام‌ زمان‌(عج‌)ظهور می‌کند ابتداجبرئیل‌ از آسمان‌ ندا می‌کند که‌ قائم‌(ع‌)ظهور کرده‌ است‌. سپس‌ ابلیس‌ اززمین‌ ندا می‌کند. پس‌ از ندای‌ اول‌ تبعیت‌ کنید واز ندای‌ دوم‌بپرهیزید.»

زده‌ شدن‌ گردن‌ ابلیس‌

«در روایت‌ است‌ که‌ امام‌ زمان‌(عج‌)گردن‌ ابلیس‌ را می‌زند.»

چه‌ کسی‌ شیطان‌ را گول‌ زد؟

«شخصی‌ از عالمی‌ سؤال‌ کرد که‌ هرکه‌ گول‌ می‌خورد ، گویند شیطان‌اورا گول‌ زده‌ است‌. چه‌ کسی‌ شیطان‌ را گول‌ زد؟جواب‌ دادند که‌ شیطان‌از جن‌ است‌ وجن‌ وانس‌ دارای‌ دونیرو بنام‌ عقل‌ وهوای‌ نفس‌ هستند که‌عقل‌ به‌ خوبی‌ فرمان‌ می‌دهد وهوای‌ نفس‌ به‌ گناه‌!وابلیس‌ از هوای‌نفسش‌ تبعیت‌ نمود.»

«در روایت‌ است‌ که‌ ارواث‌«آب‌ بینی‌ ومدفوع‌) واستخوانهاغذای‌جنیان‌ است‌ که‌ آن‌ را می‌بویند نه‌ اینکه‌ آن‌ را بخورند.

«خداوند بخاطر نافرمانی‌ عزازیل‌، اورا ابلیس‌ نامید یعنی‌ ناامید ازرحمت‌ خدا.»

«اسامی‌ دیگر ابلیس‌:رأس‌الکفر، جم‌، خابل‌، خیتمور، سفیف‌، سرفح‌، غرور، ابوقرة‌، شر، اجدع‌، بلاز، شیخ‌ نجدی‌، ابولبینی‌، ابوخلاف‌، خناس‌، حارث‌، دیو، باطل‌، ابومره‌، ابوالمیزار، اجدع‌، ابوالجن‌، ابوفزه‌، ابوکروس‌، ابولیلی‌، ابومخلد والابیض‌

آدمی‌ برای‌ دفاع‌ ازخود در مقابل‌ تهاجمات‌ ابلیس‌ ویارانش‌ ، باید به‌دستورات‌ راهنمایان‌ دین‌ توجه‌ کافی‌ نماید. در احادیث‌ زیر تعدادی‌ ازراهای‌ دفاع‌ ذکر شده‌ است‌:

دونوع‌ شیطان‌

رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ :شیطان‌ دونوع‌ است‌ که‌ شیطان‌ جنی‌با لاحول‌ ولاقوة‌ الاّ بالله دور می‌شود وشیطان‌ اِنسی‌ که‌ با صلوات‌برمن‌ دور می‌گردد.

اعراف‌!

کسیکه‌ سورة‌ اعراف‌ را بخواند، خدا بین‌ او وابلیس‌ مانعی‌ قرار داده‌واز او محافظت‌ می‌کند.

عابد بنی‌ اسرائیل‌

در بنی‌ اسرائیل‌ عابدی‌ بود که‌ همیشه‌ می‌ گفت‌:الحمد للّه‌ رب‌ّالعالمین‌ والعاقبة‌ُ للمتقین‌.

ابلیس‌ که‌ از این‌ حرف‌ او در ناراحتی‌ بود شیطانی‌ را فرستاد که‌ اوراوادار کند بگوید:العاقبة‌ للاغنیاء!یعنی‌ عاقبت‌ با پولدارهاست‌!شیطان‌مذکور با عابد دیدار کرده‌ واین‌ پیشنهاد را به‌ او کرد ولی‌ عابد قبول‌ نکردوقرار گذاشتند که‌ راجع‌ به‌ این‌ سخن‌ از یکنفری‌ که‌ می‌ بینندبپرسند. وهرکه‌ محکوم‌ شد دست‌ اورا قطع‌ نمایند. به‌ یکنفر برخوردندواز او پرسیدند او گفت‌ :العاقبة‌ للاغنیاء!

لذا دست‌ راست‌ عابد قطع‌ شد ولی‌ باز او می‌ گفت‌:الحمد للّه‌ رب‌ّالعالمین‌ والعاقبة‌ للمتقین‌. باز از شخص‌ دیگری‌ پرسیدند واو هم‌حرف‌ شیطان‌ را تأیید کرد پس‌ دست‌ دیگرش‌ را قطع‌ کردند اما او مرتب‌می‌ گفت‌الحمد للّه‌ رب‌ّ العالمین‌ والعاقبة‌ للمتقین‌. وقرار گذاشتندکه‌ این‌ بار هرکدام‌ محکوم‌ شد گردنش‌ قطع‌ شود. خداوند ملکی‌ رافرستاد. آندو از او سؤال‌ کردند واو گفت‌:الحمد للّه‌ رب‌ّ العالمین‌والعاقبة‌ للمتقین‌. وگردن‌ شیطان‌ را قطع‌ کرد ودست‌ عابد را هم‌ شفاداد.

همه‌ مرتد می‌شدند!

امام‌ هادی‌(ع‌):اگر بعد از غیبت‌ قائم‌(ع‌)، علماء نباشند که‌ از دین‌ الهی‌دفاع‌ کرده‌ و بندگان‌ خدا را از دست‌ ابلیس‌ نجات‌ بخشند، همه‌ مرتدمی‌شدند.

عابد دیگر ونجات‌ زن‌ بدکار!

امام‌ صادق‌(ع‌):در بنی‌ اسرائیل‌ عابدی‌ بود که‌ هیچ‌ میلی‌ به‌ دنیانداشت‌ لذا ابلیس‌ ناله‌ ای‌ کرد تا شیاطین‌ بدورش‌ جمع‌ شدند. ابلیس‌گفت‌ برای‌ فریب‌ این‌ ابد چه‌ روشی‌ را پیشنهاد می‌ کنید؟یکی‌ گفت‌ از راه‌زنان‌!ابلیس‌ گفت‌ میلی‌ به‌ زن‌ ندارد!دیگری‌ گفت‌ از راه‌ شراب‌!ابلیس‌گفت‌ میلی‌ به‌ شراب‌ ندارد. سومی‌ گفت‌ از راه‌ اعمال‌ خوب‌!ابلیس‌ گفت‌تو برو واز این‌ راه‌ گمراهش‌ کن‌!

شیطانک‌ به‌ کنار محل‌ زندگی‌ عابد رفت‌ ودر آنجا مشغول‌ عبادت‌شد. عابد متوجه‌ این‌ عابد جدید شده‌ واورا زیر نظر گرفت‌. بعد از چندروز عابد، سراغ‌ شیطان‌ عابدنما رفت‌ وگفت‌ چقدر تو خوب‌ عبادت‌ می‌کنی‌؟از کجا به‌ این‌ مقام‌ رسیده‌ ای‌؟گفت‌ من‌ یک‌ گناهی‌ کرده‌ ام‌ . هر وقت‌بیاد آن‌ گناه‌ می‌ افتم‌ به‌ عبادت‌ راغب‌ تر می‌ شوم‌. تو هم‌ اگر می‌خواهی‌که‌ مثل‌ من‌ بشوی‌ باید بروی‌ گناه‌ کنی‌!عابد گفت‌ چه‌ گناهی‌؟گفت‌ برو زناکن‌!عابد گفت‌ من‌ که‌ این‌ کار رابلد نیستم‌. شیطان‌ گفت‌ من‌ بتو یادمی‌دهم‌. داخل‌ شهر می‌شوی‌ ودر فلان‌ کوچه‌ وفلان‌ خانه‌، زن‌ فاسدی‌است‌، سراغ‌ او می‌روی‌!عابد هم‌ به‌ سخن‌ شیطان‌ گوش‌ کرد وبه‌ در خانه‌زن‌ مذکور رفت‌. زن‌ مذکور اورا به‌ خانه‌ برد ولی‌ از سر و وضع‌ و چهره‌عابد فهمید که‌ او اهل‌ گناه‌ نیست‌. لذا علت‌ تصمیم‌ بر گناه‌ را از اوپرسید. عابد داستان‌ عابدنمارا برای‌ او تعریف‌ کرد. زن‌ دلش‌ بحال‌ عابدسوخت‌ وگفت‌ او عابد نیست‌ بلکه‌ شیطانی‌ است‌ که‌ برای‌ اغوای‌ توآمده‌ است‌ وعابد را منصرف‌ نمود. عابد از خانه‌ زن‌ بیرون‌ رفت‌ وزن‌همان‌ شب‌ بیمار شده‌ ومرد. خدا به‌ پیامبر آن‌ زمان‌ وحی‌ کرد وبخاطراینکه‌ این‌ زن‌ ، بنده‌ مارا از گناه‌ کردن‌ نجات‌ داد برو واورا غسل‌ وکفن‌ نماونماز بخوان‌ ودفن‌ کن‌ که‌ او آمرزیده‌ شد.

یک‌ فقیه‌ در مقابل‌ هزارعابد!

امام‌ کاظم‌(ع‌):یکنفر فقیه‌ که‌ یتیمان‌ شیعه‌ مارا که‌ از ما دورند به‌ آنچه‌نیازمندندآموزش‌دهد برای‌ ابلیس‌ از هزار عابد سخت‌تر است‌ زیرا عابدفقط‌ خود را نجات‌ می‌دهد ولی‌ فقیه‌ دیگران‌ را هم‌ نجات‌ می‌دهد

عالم‌ دشمن‌ شیطان‌

رسول‌ خدا(ص‌):قسم‌ به‌ خدایی‌ که‌ جان‌ محمد در دست‌اوست‌!وجود یکنفر عالم‌ از هزار عابد برای‌ شیطان‌ سخت‌ تراست‌. زیراعابد خودش‌ را نجات‌ می‌دهد ولی‌ عالم‌ دیگران‌ راهم‌ نجات‌ می‌دهد.

تلاش‌ بی‌ نتیجه‌ ابلیس‌

امیرالمؤمنین‌(ع‌):اگر کسی‌ قبل‌ از طلوع‌ خورشید سوره‌ توحید وقدررا بخواند ، در ان‌ روز گناه‌ نخواهد کرد اگرچه‌ ابلیس‌ تلاش‌ زیادی‌ بکندکه‌اورا به‌ گناه‌ بیاندازد.

سفرة‌ غذا

«رسولخدا(ص‌):چون‌ سفره‌ انداخته‌ میشود، فرشتگان‌ بر دور آن‌حلقه‌ می‌زنند. اگر بنده‌ بسم‌ اللّه‌ گفت‌، فرشتگان‌ می‌گویند: خدا برکت‌ برشما وغذایتان‌ بفرستد وبه‌ شیطان‌ می‌گویند:ای‌ فاسق‌!بیرون‌ برو که‌ تو براینها تسلطی‌ نداری‌!

وهنگامیکه‌ بعد از غذا، الحمدلِلّه‌ گفت‌، ملائکه‌ گویند:اینان‌ مردمی‌هستند که‌ خدا به‌ آنان‌ نعمت‌ داده‌ وآنها هم‌ شکر پروردگارشان‌ را اداکردند.

ولی‌ اگر در اول‌ غذا نام‌ خدارا برزبان‌ جاری‌ نکرد، فرشتگان‌ به‌ شیطان‌گویند:ای‌ فاسق‌!بیا وبا ایشان‌ هم‌ غذا شو!واگر بعد از غذا حمد الهی‌نگفت‌، گویند که‌ اینها مردمی‌ هستند که‌ خدا به‌ آنها نعمت‌ داد ولی‌ شکراورا فراموش‌ نمودند!»

کشف‌ عورت‌!

رسول‌ خدا صلی‌ الله علیه‌ وآله‌ :هرگاه‌ یکی‌ از شما عورتش‌ را برای‌بول‌ یا کار دیگری‌ آشکار کرد، باید بسم‌ الله بگوید که‌ در این‌ صورت‌شیطان‌ چشمش‌ را می‌بندد.

نماز!

امام‌ صادق‌(ع‌):ملک‌ الموت‌ از کسیکه‌ برنمازهایش‌ مواظبت‌می‌کرده‌، شیطان‌ را دور می‌کند وبه‌ مؤمن‌ لااله‌ الاّ الله محمّد رسول‌الله تلقین‌ می‌کند.

شکستن‌ کمر شیطان‌

توبه‌ کمر شیطان‌ را می‌شکند و او را ناامید می‌کند.

پناهگاهی‌ در مقابل‌ شیطان‌

«پیامبر(ص‌): اگر دوست‌ دارید که‌ مثل‌ افراد سعادتمندزندگی‌ کرده‌ومانند شهیدان‌ بمیرید و در روز قیامت‌ نجات‌ یابید ودر حرارت‌ قیامت‌در سایه‌ باشید ودر روز گمراهی‌ کافران‌، هدایت‌ یافته‌ باشید پس‌ با قرآن ‌اُنس‌ بگیرید که‌ کلام‌ خداوند رحمن‌ است‌ و پناهگاهی‌ در مقابل‌ شیطان ‌و باعث‌ سنگینی‌ میزان‌ است‌.»

شیطان‌ بیرون‌ می‌رود!

رسول‌ خدا صلی‌ الله علیه‌ وآله‌ :خانه‌ای‌ که‌ در آن‌ قرآن‌ خوانده‌می‌شود، برکتش‌ زیاد شده‌ و ملائکه‌ به‌ آن‌ وارد شده‌ وشیاطین‌ از آن‌می‌روند!وبرای‌ اهل‌ آسمان‌ نورانی‌ می‌شود مانند ستارگان‌ برای‌ اهل‌زمین‌. ولی‌ در خانه‌ای‌ که‌ قرآن‌ تلاوت‌ نمی‌شود، و در آن‌ یادخدا و ذکر خدا نیست‌، برکتش‌ کم‌ شده‌ وملائکه‌ از آن‌ می‌روند و شیاطین‌ در آنجا حاضر می‌شوند!

مضاجعت‌!

امیرالمؤمنین‌(ع‌):اگر در هنگام‌ مضاجعت‌ بگویید:بسم‌ الله اللّهم‌ّجنِّبنی‌ الشیطان‌ و جَنِّب‌ الشیطان‌ ما رزَقتَنی‌ «خدایا!شیطان‌ را ازمن‌ وآنچه‌ به‌ من‌ روزی‌ می‌دهی‌ دورکن‌!»که‌ اگر خدا به‌ او فرزندی‌ روزی‌کند، شیطان‌ نمی‌تواند به‌ او آسیبی‌ برساند.

هنگام‌ آمیزش‌!

امام‌ صادق‌(ع‌ )فرمود که‌ در هنگام‌ آمیزش‌ با همسرتان‌ نام‌ خدا راببرید والاّ شیطان‌ در آمیزش‌ شریک‌ می‌شود و شیطان‌ در تولد آن‌ فرزندشریک‌ می‌گردد لذا این‌ مسئله‌ را می‌توانید با این‌ آزمایش‌ کنید که‌ این‌کودک‌ دوست‌ ماست‌-پس‌ نام‌ خدا برده‌ شده‌- یا دشمن‌ ماست‌!-که‌ نام‌خدا برده‌ نشده‌

پنج‌ دسته‌ ایمن‌

امام‌ صادق‌(ع‌):ابلیس‌ گفت‌ که‌ پنج‌ دسته‌ رانمی‌توانم‌ بفریبم‌ وبقیه‌مردم‌ در قبضة‌ من‌ هستند:

1-کسیکه‌ با نیت‌ صادق‌ به‌ خدا پناه‌ برده‌ وبر او در همة‌ امور توکل‌ کند.

2-کسیکه‌ شبانه‌ روز به‌ تسبیح‌ خدا مشغول‌ باشد

3-کسیکه‌ آنچه‌ برای‌ خود می‌خواهد برای‌ برادر مؤمنش‌ بخواهد

4-کسیکه‌ در مصیبت‌ بی‌ تابی‌ ننماید

5-شخصی‌ که‌ به‌ روزی‌ الهی‌ راضی‌ باشد.

ایمن‌ از شیاطین‌ در سفر وحضر

امام‌ کاظم‌(ع‌):اگر هنگام‌ خروج‌ از خانه‌ چه‌ در سفر وچه‌ در حضربگویی‌:بسم‌ الله آمنت‌ُ بالله توکلت‌ُ علی‌ الله ماشاء الله لاحول‌ولاقوة‌َ الاّ بالله شیاطین‌ را اگر ملاقات‌ کند، فرشتگان‌ بر شیاطین‌ زده‌ومی‌ گویند شما نمی‌توانید به‌ او ضرری‌ بزنید!

دعای‌ امام‌ سجاد(ع‌)

امام‌ سجاد(ع‌)در دعای‌ ماه‌ رمضان‌ می‌فرماید:اللّهم‌ صل‌ّ علی‌محمّد وآل‌ محمّد واَعِذنی‌ فیه‌ من‌ الشیطان‌ الرجیم‌ وهمزه‌ولمزه‌ ونفثه‌ و نفخه‌ و وسوسته‌ وتثبیطه‌ وکیده‌ ومکره‌ و حبائله‌و خُدعه‌ وامانیّه‌ وغروره‌ وفتنه‌ و شرکه‌ واحزابه‌ واتباعه‌ واشیاعه‌ واولیائه‌ وشرکائه‌ وجمیع‌ مکائده‌.

خدایا برمحمد وآل‌ او رحمت‌ فرست‌ وپناه‌ بده‌ مرا از شیطان‌ رانده‌شده‌ واز اشاراتش‌ وتوگوشیش‌ ودرگوشیش‌ ودمیدنش‌ ووسوسه‌اش‌وبازداشتنش‌ ومکرش‌ ونیرنگش‌ ودامهایش‌ وفریبهایش‌ وآرزوهایش‌وحیله‌ هایش‌ وفتنه‌ هایش‌ ودامگذاریش‌ وحزبهایش‌ ویارانش‌وطرفدارانش‌ وپیروانش‌ وشریکانش‌ وهمه‌ نقشه‌ هایش‌ پناه‌ بده‌.

سه‌ دسته‌ ایمن‌ از شیطان‌

از سخنان‌ رسولخدا(ص‌) است‌ که‌ فرمود:

«سه‌ دسته‌ از شیطان‌ ایمن‌ هستند:کسیکه‌ شبانه‌ روزبیادخداست‌. کسیکه‌ در نیمه‌ های‌ شب‌ طلب‌ آمرزش‌ می‌کند. کسیکه‌ از ترس‌خدا به‌ گرید.»

نام‌ محمد وعلی‌

امام‌ باقر(ع‌)از کسی‌ پرسید که‌ نامت‌ چیست‌؟گفت‌ محمد. فرمود کنیه‌ ات‌؟گفت‌ اباعلی‌!فرمود از شیطان‌ نجات‌ یافتی‌ زیرا وقتی‌ شیطان‌می‌شنود که‌ اسم‌ کسی‌ را به‌ محمد وعلی‌ صدا می‌زنند، آب‌ می‌شود ولی‌هرگاه‌ می‌شنود که‌ اسم‌ کسی‌ را به‌ نام‌ دشمنان‌ ما صدا می‌کنند، خوشحال‌می‌شود.

تولد ولّی‌ خدا

امام‌ صادق‌(ع‌)::وقتی‌ یکی‌ از اولیاء خدا متولد می‌شود، ابلیس‌نعره‌ای‌ می‌زند که‌ همه‌ شیاطین‌ دورش‌ جمع‌ می‌شوند. آنها می‌گویند چراناله‌ کردی‌؟می‌گوید کودکی‌ از اولیاء متولد شد!می‌گویند:چه‌ اشکالی‌دارد؟می‌گوید اگر زنده‌ بماند جمع‌ زیادی‌ بدستش‌ هدایت‌می‌شوند. می‌گویند پس‌ بگذار اورا بکُشیم‌!می‌گوید نه‌!می‌پرسندچرا؟می‌گوید زیرا زندگی‌ ما بسته‌ به‌ زندگی‌ اوست‌ واگر ولّی‌ خدا درزمین‌ نباشد قیامت‌ برپا می‌شود ومارا به‌ جهنم‌ می‌برند. لذا نباید برای‌رفتن‌ به‌ جهنم‌ عجله‌ کنیم‌!

اذان‌ واقامه‌

رسول‌ خدا صلی‌ الله علیه‌ وآله‌ :هرکه‌ در گوش‌ راست‌ کودکش‌ اذان‌ودر گوش‌ چپش‌ اقامه‌ گوید، اورا از شیطان‌ حفظ‌ کرده‌ است‌.

دعای‌ زیاد

امیرالمؤمنین‌(ع‌):دعا زیاد کن‌ تا از کید شیطان‌ سالم‌ بمانی‌.

ریاکار وشیطان‌

«مردی‌ از کنار رسول‌ خدا(ص‌)عبور می‌کرد. اصحاب‌ اورا شخصی‌ بانشاط‌ و فعّال‌ یافتند، به‌ حضرت‌ عرض‌ کردند:چه‌ خوب‌ بود این‌ فرد، نیروونشاطش‌ را در راه‌ خدا مصرف‌ می‌کرد.

حضرت‌ رسول‌(ص‌)فرمودند:اگر سعی‌ و عمل‌ او برای‌ کودکان‌ صغیرش‌باشد، کار او در راه‌ خداست‌. واگر تلاش‌ او برای‌ پدر ومادر پیرش‌باشد، کار او در راه‌ خداست‌. اگر تلاش‌ او برای‌ زندگی‌ شرافتمندانة‌خودش‌ باشد، کارش‌ در راه‌ خداست‌. امّا اگر کار وتلاشش‌ برای‌ ریاکاری‌ وفخر فروشی‌ به‌ دیگران‌ باشد، کارش‌ در راه‌ شیطان‌ است‌.»

تسلط‌ بر بدن‌

ازامام‌ صادق‌(ع‌):دربارة‌ آیة‌ «انّه‌ لیس‌ له‌ سلطان‌ٌ مع‌ الذین‌آمنواوعلی‌" ربهم‌ یتوکلون‌»سؤال‌ شد. فرمود:بخدا قسم‌!شیطان‌ بربدن‌ مؤمن‌ قدرت‌ دارد ولی‌ بر دینش‌ تسلطی‌ ندارد. که‌ خدا شیطان‌ را بربدن‌ ایوب‌ نبی‌ مسلط‌ نمود ولی‌ بر دینش‌ مسلط‌ نکرد.

عجله‌ از شیطان‌

رسول‌ خدا(ص‌):«آرامش‌ وتأنّی‌ از خداست‌ و عجله‌ وشتاب‌ازشیطان‌ است‌.»

ناله‌ شیطان‌

رسول‌ خدا(ص‌):«هرگاه‌ جوانی‌ در ابتدای‌ جوانیش‌ ازدواج‌ کند، شیطان‌ناله‌ می‌کند: ای‌ وای‌! دینش‌ را از من‌ حفظ‌ نمود.

دورشدن‌ از شیطان‌

«آیا خبر ندهم‌ شما را از کارهایی‌ که‌ اگر انجام‌ بدهید، شما را از شیطان‌دور می‌کند مانند دور شدن‌ مشرق‌ از مغرب‌؟

گفتند:آری‌!

فرمود:روزه‌ روی‌ شیطان‌ را سیاه‌ می‌کند و دادن‌ صدقه‌ پشت‌ او رامیشکند و دوستی‌ در راه‌ خدا و مواظبت‌ بر عمل‌ صالح‌ ، ریشة‌ او را قطع‌می‌نماید واستغفار رگ‌ حیات‌ او را می‌بُرد!»

نصیحت‌ شیطان‌

شیطان‌ نزد حضرت‌ یحیی‌(ع‌)رفت‌. گفت‌ ای‌ یحیی‌!من‌ یک‌ خصلت‌شمارا دوست‌ دارم‌ . اینکه‌ شما شب‌ غذا زیاد می‌خوری‌ لذا برای‌عبادت‌ خدا دیر بیدار می‌شوی‌!حضرت‌ عهد کرد که‌ تا آخر عمر شبهاکم‌ غذا بخورد. شیطان‌ هم‌ عهد کرد که‌ دیگر نقطه‌ ضعف‌ کسی‌ رانگوید.

وسوسه‌ شیطان‌

وقتی‌ شب‌ هشتم‌ ذی‌ حجه‌ شد، در خواب‌ به‌ ابراهیم‌ (ع‌) امر شد که‌باید اسماعیل‌ را ذبح‌ نمائی‌. تا سه‌ شب‌ این‌ امر به‌ او شد. روز دهم‌ به‌هاجر گفت‌ که‌ لباس‌ خوبی‌ برای‌ اسماعیل‌ بیاور . که‌ می‌خواهم‌ اورا به‌مهمانی‌ دوست‌ ببرم‌. سپس‌ کارد وریسمان‌ هم‌ برداشت‌ وباتفاق‌اسماعیل‌ به‌ طرف‌ مِنی‌" روانه‌ شد. شیطان‌ به‌ شکل‌ پیرمردی‌ نزد هاجررفت‌ وگفت‌ ابراهیم‌ (ع‌) پسرت‌ را کجابُرد؟گفت‌ به‌ مهمانی‌ دوست‌. گفت‌نه‌ بلکه‌ چون‌ ساره‌ فرزندی‌ ندارد ابراهیم‌ (ع‌) را وادار کرده‌ تا فرزندشمارا بکشد. هاجر فهمید که‌ این‌ شیطان‌ است‌، چند تا سنگ‌ بطرفش‌پرتاب‌ نمود. شیطان‌ نزد اسماعیل‌ رفت‌ وگفت‌ پدرت‌ تورا کجامی‌برد؟گفت‌ به‌ مهمانی‌ دوست‌. گفت‌ اشتباه‌ می‌کنی‌ بلکه‌ تورا برای‌قربانی‌ کردن‌ می‌برد. اسماعیل‌ فهمید که‌ او شیطان‌ است‌ اورا با چندسنگ‌ دور نمود. شیطان‌ سر راه‌ ابراهیم‌ (ع‌) گرفت‌ وگفت‌ ای‌ ابراهیم‌!این‌پسر توست‌ نکند اورا از دست‌ بدهی‌؟ابراهیم‌ (ع‌) متوجه‌ شد که‌ شیطان‌است‌ چندتا سنگ‌ بطرف‌ او پرتاب‌ نمود. که‌ این‌ سه‌ محل‌ بعنوان‌ رمی‌جمرات‌ محل‌ سنگ‌ انداختن‌ حاجیان‌ است‌. و هیچ‌ چیزی‌ نتوانست‌ مانع‌کار ابراهیم‌ (ع‌) شود.

همه‌ شیاطین‌ خارج‌ می‌شوند!

مردی‌ از جن‌ به‌ شخصی‌ از انسانها برخورد وباهم‌ گفتگویی‌ داشتند ازجمله‌ جن‌ به‌ او گفت‌ که‌ اگر فردی‌ در هنگام‌ ورود به‌ خانه‌ واتاقش‌ آیة‌الکرسی‌ را تلاوت‌ کند، همة‌ شیاطین‌ خارج‌ می‌شوند.

نالة‌ شیطان‌!

رسول‌ خدا(ص‌):هرگاه‌ جوانی‌ در ابتدای‌ جوانیش‌ ازدواج‌ کند، شیطان‌ ناله‌می‌کند: ای‌ وای‌! دینش‌ را از من‌ حفظ‌ نمود.

هنگام‌ سوار شدن‌

رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ فرمود هنگام‌ سوار شدن‌ اگر نام‌ خدارا برد، فرشته‌ای‌ تا زمان‌ فرود از او مواظبت‌ می‌نماید واگر نام‌ خدا را نبردشیطان‌ پشت‌ سر او می‌نشیند و...

شدیدترین‌ دفاع‌

شدیدترین‌ عمل‌ در مقابل‌ ابلیس‌ سجدة‌ طولانی‌ است‌.

رمضان‌

رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ :در ماه‌ رمضان‌ خداوند برای‌ هرشیطانی‌ هفت‌ فرشته‌ می‌فرستد که‌ شیاطین‌ را تا آخر ماه‌ مبارک‌ رمضان‌بازداشت‌ می‌کنند.

فقیه‌

یک‌ نفرفقیه‌ برای‌ ابلیس‌ از هزار عابد سخت‌تر است‌!

دانه‌ انار

امام‌ هفتم‌(ع‌):انار بخورید که‌ هردانة‌ آن‌ که‌ وارد معده‌ شود نور ایجادکرده‌ و وسوسه‌ شیطان‌ را خاموش‌ می‌ کند.

امانت‌ داری‌

امام‌ جعفر صادق‌(ع‌):امانت‌ دارباشید که‌ هرگاه‌ به‌ کسی‌ امانتی‌ داده‌می‌شود، ابلیس‌ صد شیطان‌ را نزد او می‌فرستد تا اورا به‌ خیانت‌ وسوسه‌کنند!پس‌ مگر خدا اورا حفظ‌ نماید.

ابلیس‌ به‌ اهلبیت‌ متوسل‌ می‌شود!

یکی‌ از اجنّه‌ به‌ رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ گفت‌ که‌ دیدم‌ ابلیس‌دستهایش‌ را به‌ آسمان‌ بلند کرده‌ ومی‌ گوید خدایا!اگر حکم‌ کردی‌ که‌ مرابه‌ جهنم‌ ببرند در آنجا تورا قسم‌ می‌دهم‌ به‌ محمد وعلی‌ وفاطمه‌ وحسن‌وحسین‌ که‌ مرا ببخشی‌ واز آتش‌ درآوری‌!من‌ به‌ ابلیس‌ گفتم‌ این‌ اسمهاکیستند که‌ خدا را به‌ آنها قسم‌ می‌دهی‌؟گفت‌ من‌ این‌ نامها را هفت‌هزارسال‌ قبل‌ از خلقت‌ آدم‌(ع‌)بر ساق‌ عرش‌ دیدم‌ وفهمیدم‌ که‌ اینهابهترین‌ خلق‌ خدا هستند.

رسول‌ خدا صلّی‌ الله علیه‌ وآله‌ فرمودبخدا قسم‌!اگر همه‌ اهل‌ زمین‌ خدارا به‌ این‌ نامها قسم‌ دهند خدا همه‌ را می‌بخشد.

سیاهی‌ صورت‌ شیطان‌

در روایات‌ است‌ که‌ صدقه‌ ونماز صورت‌ شیطان‌ را سیاه‌ می‌کند.

دیدار مؤمنین‌

امام‌ کاظم‌(ع‌):دیدار مؤمنین‌ با یکدیگر بر ابلیس‌ سخت‌ است‌مخصوصا اگر اسمی‌ از فضائل‌ ما اهل‌ بیت‌ برده‌ شود که‌ ابلیس‌ آنقدرناراحت‌ می‌شود که‌ ناله‌اش‌ بلند شده‌ وبه‌ گوش‌ ملائکه‌ عرش‌ می‌رسدوآنها هم‌ اورا لعن‌ می‌نمایند.

بهترین‌ عمل‌ نزد خدا

امیرالمؤمنین‌(ع‌):بهترین‌ اعمال‌ نزد خدا، نماز است‌ که‌ اگر شخصی‌غسل‌ کند ویا وضوی‌ خوبی‌ بگیرد ودرمحل‌ خلوتی‌ مشغول‌ نماز شودودر رکوع‌ وسجود باشد، وقتی‌ در سجده‌ است‌، ابلیس‌ فریاد می‌کشد که‌:ای‌ وای‌ برمن‌!او اطاعت‌ کرد ومن‌ عصیان‌ ورزیدم‌!او سجده‌ کرد ومن‌امتناع‌ نمودم‌.

ونزدیکترین‌ حالت‌ به‌ خدا در حال‌ سجده‌ است‌.

عزرائیل‌ باریحان‌ وزعفران‌

رسول‌ خدا(ص‌)فرمود:هرگاه‌ خداوند، از بنده‌ ای‌ راضی‌ باشد، می‌ فرماید:ای‌ عزرائیل‌!سراغ‌ فلان‌ بنده‌ ام‌ برو وروحش‌ را بیاور!عمل‌ او بس‌ است‌ ومن‌ اورا همانطور که‌ دوست‌ داشتم‌، یافتم‌!

عزرائیل‌ باپانصد فرشته‌، درحالیکه‌ همراه‌ هریک‌، ریحان‌ وزعفران‌است‌، نازل‌ می‌ شوندوهر کدام‌ به‌ او بشارتی‌ جداگانه‌ می‌ دهند ودر هنگام‌خروج‌ روحش‌، دوصف‌ازملائکه‌ تشکیل‌ می‌ شود. ابلیس‌ وقتی‌این‌ صحنه‌ را می‌ بیند، دستش‌ را بر سر گذاشته‌ وناله‌ می‌ کند!شیاطین‌ به‌ او می‌ گویند:ای‌ سرور ما!چه‌ شده‌ است‌؟می‌ گوید:آیا نمی‌ بینید خداوند به‌ این‌ بنده‌، چقدر عزت‌ داده‌ است‌؟شما کجابودید؟آنها می‌ گویند:ماتلاش‌ کردیم‌ اورا گمراه‌ سازیم‌، ولی‌ نتوانستیم‌!

ثابت‌ قدم‌ در هنگام‌ مرگ‌!

امام‌ صادق‌(ع‌)فرمود:هنگام‌ مرگ‌ یکنفر شیعه‌، شیطان‌ از راست‌وچپ‌ او می‌ آید، تااورا منحرف‌ کند!ولی‌ خداوندمانع‌ می‌ شود!همانطورکه‌ در آیة‌3سورة‌ابراهیم‌ فرمود:خداوند، اهل‌ ایمان‌ را در دنیا وآخرت‌، ثابت‌ قدم‌ وثابت‌ اعتقاد، نگه‌ می‌ دارد!

پنج‌ دستورالعمل‌ اخلاقی‌ واجتماعی‌ مرحوم‌ آیت‌ الله‌ العظمی‌میرزا محمد علی‌ شاه‌ آبادی‌ (ره‌)

بسم‌ الله‌ الرحمن‌ الرحیم‌

الاسلام‌ یعلوو لا یُعلی‌ علیه‌......یدالله‌ فوق‌ ایدیهم‌

قال‌ الله‌ تعالی‌ قل‌ انما اعظکم‌ بواحده‌ ان‌ تقوموا مثنی‌ و فرادی‌

و اعتصموا بحبل‌ الله‌ جمیعا و لا تفرقوا

وَ ضُربت‌ علیهم‌ الذلة‌ اینما ثقفوا الاّ بِحبل‌ٍ مِن‌ الله و حبل‌ من‌ الناس‌

مراد از قیام‌ لِلّه‌، مجاهده‌ با نفس‌ می‌باشدو آن‌ محتاج‌ است‌ به‌ پنج‌ چیز.

اول‌ اعتصام‌ بحبل‌ الله که‌ حاصل‌ نشود مگر باعتصام‌ بحبل‌ من‌ الناس‌و آن‌ معاهده‌ با نائب‌ امام‌ علیه‌ السلام‌ است‌ برترک‌ معصیت‌ وبمنزله‌ زره‌ولباس‌ مجاهدین‌ فی‌ سبیل‌ الله‌ است‌.

دوم‌ سپر دوام‌ وضو که‌ الوضوء جنته‌

سوم‌ چون‌ شیطان‌ نفس‌ حیله‌ کند او را رجم‌ نماید بخواندن‌ اعوذباللّه‌ من‌ الشیطان‌ الرجیم‌.

و هرگاه‌ سگ‌ نفس‌ هجوم‌ آورد او را به‌ حربة‌ خواندن‌

و کلبهم‌ باسط‌ ذراعیه‌ بالوصید خاکسارش‌ کند.

چهارم‌ آنکه‌ لااقل‌ یکنفر را هدایت‌ کند برای‌ معاهده‌ مذکور.

پنجم‌ آنکه‌ لااقل‌ هفته‌ای‌ یکروز برای‌ جماعت‌ حاضر شود

والسلام‌ علی‌ من‌ اتبع‌ الهدی‌

الا حقر العباد محمد علی‌ بن‌ محمد جواد اصفهانی‌

استعاذه‌

فاذا قرأت‌ القرآن‌ فاستعذ بالله من‌ الشیطان‌ الرجیم‌«نحل‌ 98»